Şigella, şigellozy döredýän gram-negatiw bakteriýalaryň bir görnüşidir, bejerilmedik ýagdaýynda içgeçmäniň agyr görnüşi bolup biler.Şigelloz, esasanam arassaçylyk we arassaçylyk tejribesi pes ösýän ýurtlarda ilatyň saglygynyň esasy meselesidir.
Şigellanyň patogenezi çylşyrymly we birnäçe wirus faktorlaryny, şol sanda bakteriýalaryň içege epiteliniň içine girmek we köpeltmek ukybyny öz içine alýar.Şigella, şeýle hem çişmä, dokumalara zeper ýetmegine we dizenteriýa sebäp bolup bilýän Şiga toksini we lipopolisakkarid endotoksin ýaly birnäçe toksin öndürýär.
Şigellozyň alamatlary adatça içgeçme, gyzzyrma we garyn boşlugy bilen başlaýar.Içgeçme suwly ýa-da ganly bolup, mukus ýa-da iriň bilen bolup biler.Agyr ýagdaýlarda şigelloz suwsuzlanmaga, elektrolit deňsizligine we hatda ölüme sebäp bolup biler.
Şigellanyň ýokaşmagy, esasan, hapalanan iýmit ýa-da suw iýmek ýa-da hapalanan ýüzler ýa-da zatlar bilen baglanyşyk arkaly fekal-agyz ýoly arkaly ýüze çykýar.Bakteriýalar, esasanam köp adamly ýa-da arassaçylyk şertlerinde adam bilen aragatnaşyk arkaly hem ýaýrap biler.
Soňky ýyllarda Şigella ýokançlygy bütin dünýäde ilatyň saglygyna möhüm kynçylyk döretmegini dowam etdirýär.Bütindünýä saglygy goraýyş guramasyna (BSGG) 2022-nji ýylyň 4-nji fewralynda Angliýada, Demirgazyk Irlandiýada we Europeanewropa sebitiniň beýleki birnäçe ýurtlarynda habar berilýän neşe serişdelerine durnukly (XDR) Şigella sonneýiň adatdan daşary köp mukdary habar berildi. S. sonnei bilen ýokanç keselleriň köpüsi keseliň gysga dowamlylygyna we pes ölüm derejesine sebäp bolsa-da, köp neşe serişdelerine çydamly (MDR) we XDR şigellozy orta we agyr ýagdaýlarda bejerginiň mümkinçilikleri gaty çäklidir.
Şigelloz pes we orta girdejili ýurtlaryň köpüsinde endemiki bolup, bütin dünýäde ganly içgeçmäniň esasy sebäbidir.Her ýyl azyndan 80 million ganly içgeçme we 700 000 adamyň ölümine sebäp bolýar.Şigella ýokançlygynyň hemmesi diýen ýaly LMIC-lerde ýüze çykýar we köp halatlarda (~ 70%) we ölümde (~ 60%) bäş ýaşa çenli çagalaryň arasynda ýüze çykýar.Hasaplamalara görä <1% keselhanada bejergi alýar.
Mundan başga-da, Şigellanyň antibiotiklere durnukly ştamlarynyň peýda bolmagy, köp sebitde şigellozy bejermek üçin ulanylýan umumy antibiotiklere garşylyk derejesiniň ýokarlanýandygyny habar berýän aladalara öwrüldi.Arassaçylyk we arassaçylyk amallaryny gowulandyrmak we antibiotikleri dogry ulanmagy öňe sürmek boýunça işler alnyp barylýarka, Şigella ýokançlygynyň abanýan howpuny çözmek üçin dünýä saglyk jemgyýetinde hüşgärlik we hyzmatdaşlyk zerurdyr.
Şigellozyň bejergisi adatça antibiotikleri öz içine alýar, ýöne köp ulanylýan antibiotiklere garşylyk barha giňden ýaýran.Şonuň üçin arassaçylyk we arassaçylyk tejribesini gowulandyrmak, howpsuz iýmit we suw çeşmelerini üpjün etmek we antibiotikleriň dogry ulanylmagyny öňe sürmek ýaly öňüni alyş çäreleri Şigellanyň ýaýramagyna gözegçilik etmek we şigelloz keselini azaltmak üçin möhümdir.
Iş wagty: 15-2023-nji aprel